1050. rocznica Chrztu Polski
W dniach 14–16 kwietnia 2016 roku w Kościele w Polsce będziemy przeżywać 1050. rocznicę chrztu Polski. Centralne uroczystości odbędą się pierwszego dnia w Gnieźnie, a w następnych – w Poznaniu. Głównym owocem rocznicy powinno stać się pogłębienie przez wiernych świadomości własnego chrztu i zobowiązań, jakie z tego faktu wynikają dla obecnych i przyszłych pokoleń polskich chrześcijan.
W 2013 roku został podpisany list intencyjny, zgodnie z którym jubileuszowe obchody będą miały także wymiar ogólnonarodowy. Wszystkie strony, w tym przedstawiciele kancelarii Prezydenta RP oraz Narodowego Centrum Kultury, wyraziły gotowość współorganizowania uroczystości religijnych oraz wydarzeń naukowych, kulturalnych i społecznych związanych z rocznicą chrztu Polski.
Data i miejsce
Chrzest Polski, od którego datuje się początek państwa polskiego i proces chrystianizacji jego ludności, został zapoczątkowany 14 kwietnia 966 roku przez osobisty chrzest Mieszka I. Miejsce nie zostało jak dotąd ustalone. Pierwszy historyczny władca Polski mógł zostać ochrzczony na Ostrowie Lednickim, w Gnieźnie bądź w Poznaniu – gdyż tam odkryto baptysteria z drugiej połowy X wieku.
Akt ten zapoczątkował proces chrystianizacji ówczesnego państwa polskiego i jednocześnie włączył je do rodziny chrześcijańskich narodów Europy. Wedle zgodnej opinii historyków bez tego aktu Polski jako suwerennego organizmu państwowego nie dałoby się utrzymać.
Akt przyjęcia chrztu uczynił z Mieszka I władcę równego innym władcom chrześcijańskim w ówczesnej Europie. Do Polski zaczęli napływać duchowni, którzy służyli pomocą władzy i tworzyli pierwsze zręby kultury chrześcijańskiej.
By zapobiec uzależnieniu się swego młodego państwa od Niemiec, polski książę przyjął chrzest za pośrednictwem Czech. Mogło się to dokonać po poślubieniu przez Mieszka czeskiej księżniczki Dobrawy, która była już chrześcijanką.
W 968 roku przybył do Poznania biskup Jordan, który działalnością misyjną objął całe terytorium ówczesnego państwa polskiego. Na Ostrowie Tumskim wzniesiono zaś pierwszą na ziemiach polskich katedrę, gdzie pochowano Mieszka I oraz jego syna – króla Bolesława Chrobrego.
Jednym z elementów tego przygotowania do rocznicy chrztu jest List Pasterski KEP na Jubileusz 1050-lecia Chrztu Polski, który należy odczytać w Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata (22 listopada) we wszystkich kościołach i kaplicach – TUTAJ.
W niedzielę 29 listopada, wraz z rozpoczęciem nowego roku liturgicznego, w polskim Kościele zainaugurowane zostaną obchody 1050-lecia Chrztu Polski.
Znakiem jubileuszu, widocznym we wszystkich kościołach będzie świeca jubileuszowa, która w środę 25 listopada została przekazana biskupom diecezjalnym uczestniczącym w rekolekcjach adwentowych na Jasnej Górze. Centralne wydarzenia rocznicowe zaplanowano w Poznaniu i Gnieźnie w połowie kwietnia. Towarzyszyć im będą liczne inicjatywy religijne, kulturalne i społeczne. Narodowe obchody potrwają do listopada 2016 roku.
25 listopada, w środę wieczorem podczas Apelu Jasnogórskiego na Jasnej Górze hierarchowie uczestniczący w rekolekcjach biskupów polskich otrzymali od przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski abp. Stanisława Gądeckiego świece jubileuszowe 1050. rocznicy Chrztu Polski. Płomień, który pojawi się we wszystkich świątyniach będzie symbolem jedności i wierności w wierze.
Przekazanie świec biskupom diecezjalnym jest elementem programu obchodów 1050. rocznicy Chrztu Polski, które rozpoczynają się wraz z nowym rokiem liturgicznym w ostatnią niedzielę listopada. W sobotę wieczorem 28 listopada, podczas modlitwy w kościołach katedralnych, kiedy biskupi zainaugurują diecezjalne obchody 1050-lecia Chrztu Polski, nastąpi zapalenie i błogosławieństwo płomienia świec. Hierarchowie przekażą świece delegacjom z poszczególnych parafii. Znajdą się one we wszystkich polskich świątyniach, stając się znakiem obchodzonego jubileuszu.
– Płonący płomień ma być znakiem zjednoczenia w modlitwie, wdzięczności za łaskę wiary i prośby o rozpalenie ducha apostolstwa – wyjaśnia ks. Szymon Stułkowski, sekretarz Komisji Duszpasterstwa KEP.
Od tego czasu, w ramach lokalnych przygotowań do obchodów rocznicowych, duszpasterze w homiliach i konferencjach będą jeszcze mocniej eksponować tematykę sakramentu chrztu. Szczególną formę będą mieć nabożeństwa eucharystyczne celebrowane w każdą pierwszą niedzielę miesiąca mające formułę tzw. “Drogi chrzcielnej”, wtajemniczającej w prawdy życia chrześcijańskiego. Tematyka chrzcielna będzie też obecna w trakcie rekolekcji wielkopostnych oraz w Wigilię Paschalną, kiedy to wszyscy zgromadzeni uroczyście odnowią przyrzeczenia chrzcielne.
Przygotowanie duchowe
Przygotowania do jubileuszu Chrztu Polski są jednym z głównych wątków obecnie realizowanego programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce. Czteroletni program obowiązujący w latach 2013-2017, nakierowany został na odnowienie tożsamości chrzcielnej Polaków. Celem kolejnego roku duszpasterskiego 2015-2016, będzie odnowa życia w Chrystusie, które otrzymujemy na Chrzcie Świętym. Najważniejszymi priorytetami programu duszpasterskiego są: sakrament chrztu świętego, nowy Człowiek i duchowość chrzcielna. Hasłem roku duszpasterskiego jest “Nowe życie w Chrystusie“.
Przewodniczący Komisji Duszpasterstwa KEP abp Stanisław Gądecki podkreśla, że ważne jest, by wątki historyczne związane z rocznicą nie przesłoniły refleksji podstawowej. Najważniejsze jest bowiem odkrycie przez dzisiejszego chrześcijanina, czym jest dla niego chrzest i jak ten dar ma on nieść w przyszłość.
Zdaniem przewodniczącego KEP „obchody tego historycznego jubileuszu muszą być przede wszystkim okazją do odnowy i pogłębienia świadomości chrzcielnej wszystkich wiernych w Polsce”. – Chodzi tu przecież o życie wieczne każdego z nas i ten aspekt ma szczególne znaczenie – dodaje.
Również program formacyjny dla młodzieży będzie odnosił się do przezywania sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. “Deo profil” jest kontynuacją kończącego się w listopadzie projektu “Serce 2.0”. Jego celem jest ukazanie młodym ludziom kerygmatu wiary.
– Podczas organizowanych w kościołach celebracjach liturgicznych i spotkaniach formacyjnych nawiążemy do ogłoszonego przez papieża Roku Miłosierdzia i obchodzonego w polskim kościele 1050. rocznicy Chrztu Polski. Bardzo ważne będzie w tym roku też przygotowanie do Światowych Dni Młodzieży – podkreśla ks. Grzegorz Suchodolski, sekretarz generalny Komitetu Organizacyjnego ŚDM.
Wydarzenia towarzyszące
W przygotowania do rocznicy Chrztu Polski wpisuje się X Zjazd Gnieźnieński. Tym razem międzynarodowe spotkanie katolików oraz chrześcijan różnych wyznań, polityków i intelektualistów odbędzie się 11-13 marca 2016 roku pod hasłem „Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa”.
Obrady Zjazdu mają dotykać realnych ludzkich problemów: od egzystencjalnych przez międzyludzkie, społeczne, kościelne i kulturalne aż po międzynarodowe. „Europa nowych początków” będzie angażować swoich uczestników w różnych wymiarach: duchowym – poprzez świadectwa i ekumeniczne modlitwy wplecione w program Zjazdu; intelektualnym – poprzez wykłady i dyskusje panelowe; kulturalnym – poprzez wydarzenia artystyczne. W programie będzie także miejsce na spotkania i możliwość wymiany doświadczeń. Dzięki specjalnym Warsztatom Chrześcijańskiej Wolności Zjazd będzie także swoistą sesją formacyjną – praktyczną lekcją, jak zachęcać siebie i innych do nowych początków.
Częścią obchodów Jubileuszu w archidiecezji gnieźnieńskiej jest trwająca dziewięciomiesięczna nowenna, która nawiązuje do Wielkiej Nowenny kard. Stefana Wyszyńskiego, która przez dziewięć lat przygotowywała naród polski do milenijnych uroczystości 1966 roku. Głoszone w ramach nowenny katechezy chrzcielne przypominają, czym jest sakrament chrztu świętego, jakie są jego skutki i konsekwencje, jakie obowiązki mają rodzice i rodzice chrzestni.
Do Wielkiej Nowenny nawiązuje też cykl debat “Raport jasnogórski 2016“, który co miesiąc organizowane są w częstochowskim klasztorze ojców paulinów. Program debat nawiązuje do wielu ważnych i wciąż aktualnych zagadnień: wiary, rodziny, świętości życia, sprawiedliwości i miłości społecznej.
Projekt edukacyjny i materiały do szkolnych programów wychowawczych przygotował Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu. Związane z chrztem Polski materiały do nauczania historii na różnych poziomach edukacyjnych przygotowało zaś Narodowe Centrum Kultury (NCK). Komisja Duszpasterstwa KEP ma nadzieję, że programy te będą realizowane w całej Polsce, a nie tylko w archidiecezjach gnieźnieńskiej i poznańskiej.
Przygotowano też cykl konferencji naukowych, debat i innych działań popularnonaukowych. Przybliżą one polityczny, społeczny i religijny kontekst chrztu przyjętego przez Mieszka I w 966 roku, a także ukażą świadomość chrztu Polski w dzisiejszym społeczeństwie. W Warszawie we wrześniu z tej okazji Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego zorganizuje Kongres Teologii Praktycznej.
W ramach przygotowań do rocznicowych obchodów w Poznaniu zostanie otwarta wystawa „Lux in Oriente – Lux ex Oriente: Polska i Stolica Apostolska – 1050 lat historii”. Zaprezentuje ona dzieła wypożyczone m.in. z Watykanu, w tym takie, które publicznie pokazywane są bardzo rzadko. Ekspozycja zawita także do Warszawy i Wrocławia.
Na marzec i kwiecień 2016 roku zaplanowano wystawy i konferencje poświęcone tematyce chrzcielnej i początkom państwa polskiego. Wystawy czynne będą do maja. Wśród proponowanych przedsięwzięć jest m.in. sympozjum „Chrzest Polski z perspektywy XXI wieku” i cykl czterech ekspozycji pod wspólnym tytułem „Rezydencjalne ośrodki państwa pierwszych Piastów. Poznań – Ostrów Lednicki – Gniezno”.
W kolejnych miesiącach zaplanowano wydarzenia i inicjatywy adresowane zarówno do szerokiego grona odbiorów, jak i specjalistów zainteresowanych tematem. Odbędzie się m.in. Królewski Festiwal Artystyczny, konferencja poświęcona historii milenijnych badań archeologicznych 1949-1966, ekspozycja „966 Mesico baptisatur. Chrześcijaństwo na ziemiach polskich” oraz młodzieżowy panel dyskusyjny na Ostrowie Lednickim pt. „Gdzie ochrzcił się Mieszko?”. Przypomniane zostaną także milenijne uroczystości z 1966 roku.
Szereg wydarzeń kulturalnych związanych z rocznicą Chrztu Polski wspiera NCK. W specjalnym programie stypendialnym dofinansowuje organizację inicjatyw, które posłużą zwiększeniu świadomości Polaków na temat roli i znaczenia Chrztu Polski jako jednego z najważniejszych wydarzeń w historii państwowości polskiej oraz jego wpływu na kształt współczesnej Polski.
W poszczególnych regionach powstają też lokalne inicjatywy artystyczne odwołujące się do dziedzictwa chrześcijańskiego w kulturze polskiej. W Krakowie z tej okazji wykonane zostanie “Oratorium kalwaryjskie” Zbigniewa Książka i Bartłomieja Gliniaka.
Program przygotowań obejmuje też liczne sympozja, z których trzy odbyły się już w gnieźnieńskim Instytucie Kultury Europejskiej im. Jana Pawła II. Zorganizowano je przy współpracy Muzeum Początku Państwa Polskiego i Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
Metropolita gnieźnieński abp Wojciech Polak wskazuje na znaczenie współpracy z miastem i ze starostwem w przygotowaniach do wydarzeń rocznicowych. – Mamy nadzieję, że w wymiarach współpracy z miastem i regionem powstaną liczne wystawy, bowiem w Archiwum Archidiecezjalnym oraz Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej mamy bardzo cenne pamiątki dotyczące dziejów chrześcijaństwa na tych ziemiach. Chcemy te eksponaty udostępnić szerszej publiczności – deklaruje Prymas Polski.
Obchody centralne
W roku 2013 został podpisany list intencyjny, zgodnie z którym jubileuszowe obchody będą miały także wymiar ogólnonarodowy. Wszystkie strony, w tym przedstawiciele kancelarii Prezydenta RP oraz Narodowego Centrum Kultury, wyraziły gotowość współorganizowania uroczystości religijnych oraz wydarzeń naukowych, kulturalnych i społecznych związanych z rocznicą Chrztu Polski.
Każdy dzień obchodów centralnych od 14 do 16 kwietnia 2016 roku będzie miał swój motyw przewodni. Słowem kluczowym pierwszego dnia będzie „łaska”, zaś symbolem – światło świecy. Organizatorom chodzi o uświadomienie wiernym istoty chrztu oraz tego, że chrzest Polski oznaczał początek zarówno życia kościelnego, jak i struktur państwa. Słowem kluczem drugiego dnia będzie „wierność”, zaś symbolem – krzyż. W ostatnim dniu rocznicowych obchodów, którego głównym motywem będzie „posłanie”, zaś symbolem – woda, wszyscy wierni zostaną raz jeszcze zobowiązani do życia Ewangelią, dzielenia się nią z otoczeniem i dawania chrześcijańskiego świadectwa wszędzie tam, gdzie żyją.
Rocznicowe obchody rozpoczną się uroczystościami w Gnieźnie z udziałem Episkopatu Polski. Podczas mszy w katedrze gnieźnieńskiej, w czwartek 14 kwietnia, Episkopat będzie dziękować za chrzest Polski. Po południu biskupi udadzą się na Ostrów Lednicki na jeziorze Lednica, gdzie w czasach pierwszych Piastów znajdował się jeden z głównych ośrodków obronnych i administracyjnych ówczesnej Polski. Tam, przy palatium Mieszkowym, po raz pierwszy zabrzmi jubileuszowy dzwon, ogłaszając 1050. rocznicę Chrztu Polski.
Na następne dwa dni obchody przeniosą się do Poznania. W piątek 15 kwietnia na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich planowane są uroczyste obrady Sejmu i Senatu oraz okolicznościowe przesłanie Zgromadzenia Narodowego. W tym samym miejscu zaprezentowane zostanie jubileuszowe oratorium skomponowane na zlecenie władz samorządowych. Wieczorem w katedrze poznańskiej odprawiona zostanie uroczysta Msza św. z udziałem biskupów polskich oraz przedstawicieli Episkopatów z zagranicy.
Następnego dnia, 16 kwietnia, w gmachu poznańskiego seminarium odbędzie się zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski. Potem zaplanowano dwa wydarzenia na Stadionie Miejskim (czyli poznańskiego Lecha): spotkanie ewangelizacyjne, które przygotowuje m.in. Zespół KEP ds. Nowej Ewangelizacji, oraz Mszę św. Dopełnieniem Eucharystii, sprawowanej także przez przedstawicieli zagranicznych episkopatów, będzie odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. W wydarzeniach na stadionie weźmie udział ok. 42 tys. wiernych – tyloma miejscami dysponuje bowiem poznańska arena. Obecni będą m.in. delegaci Polonii oraz przedstawiciele innych Kościołów chrześcijańskich, których zaproszono też do współtworzenia spotkania ewangelizacyjnego.
Podczas centralnych obchodów jubileuszowych planowane jest przekazanie symbolicznych krzyży polskim katedrom. Krucyfiksy wykonane będą z drewna dębowego – z pozostałości fortyfikacji obronnych z początków państwa polskiego. „To drewno, czarny dąb był świadkiem i chrztu, i początków naszej państwowości” – zwraca uwagę ks. Waldemar Hanas z komitetu organizacyjnego obchodów w archidiecezji poznańskiej.
Niespełna miesiąc po kwietniowych uroczystościach centralnych, 3 maja 2016 roku na Jasnej Górze zostanie ponowiony Akt Oddania Polski Matce Bożej (pierwszy raz złożony w roku 1966 – w ramach obchodów 1000-lecia Chrztu Polski).
W październiku 2016 roku planowana jest jubileuszowa Pielgrzymka Narodowa wiernych z Polski do Rzymu.
